ವೇದಗಳಲ್ಲಿ 'ಯಜ್ಞ' ಎಂಬ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟಿರುವಷ್ಟು ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಾಯಶಃ ಬೇರಾವ ಶಬ್ದಕ್ಕೂ ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಯಜ್ಞ ಸಂಸ್ಥೆ ಅತಿವಿಶಾಲ. ಧರ್ಮದ ತತ್ವಗಳು ವಿಚಾರವಾದರೆ, ಅದರ ಆಚಾರ, ಅಂದರೆ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ರೂಪ ಯಜ್ಞ. ಯಜ್ಞ ಒಂದು ಬಗೆಯಲ್ಲ, ಒಂದು ರೂಪವಲ್ಲ, ಮಾನವನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜೀವನವೇ ಯಜ್ಞರೂಪವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ವೇದಾದೇಶವಿದೆ. ಯಜ್ಞದ ಮಹಿಮೆ ಕುರಿತು ವೇದ ಹೇಳುತ್ತದೆ.
ಅಧ್ಯಯನ ಅಧ್ಯಾಪನ ಮಾಡುವುದು ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞ, ನಿತ್ಯಶ್ರಾದ್ಧ, ಅಥವಾ ತರ್ಪಣ ಮಾಡುವುದು ಪಿತೃಯಜ್ಞ, ದೇವತೆಗಳ ಪ್ರೀತ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ಹವನ ಮಾಡುವುದು ವೈಶ್ವದೇವ ದೇವಯಜ್ಞ, ಭೂತಗಳಿಗೆ ಬಲಿ ಕೊಡುವುದು ಭೂತಯಜ್ಞ, ಅತಿಥಿಗಳಿಗೆ ಯೋಗ್ಯತೆಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಸತ್ಕಾರ ಮಾಡುವುದು ನೃಯಜ್ಞ. ಅರಣ್ಯಕ, ಪದ್ಮಪುರಾಣ, ಮಹಾಭಾರತ, ಕರ್ಮಪ್ರದೀಪಗಳಲ್ಲೂ ಇವುಗಳ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.
ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞ
ಮೊದಲನೆಯದು ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞ. ಇದನ್ನು ಜ್ಞಾನಯಜ್ಞ ಎಂದೂ ಕರೆಯಬಹುದು. ವೇದಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಸಂಧ್ಯಾವಂದನೆ, ಪ್ರತಿದಿನ ಪ್ರಾತಃಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಾಯಂಕಾಲ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಮೊದಲನೆಯ ಯಜ್ಞ. ಸಂಧ್ಯಾ - ಎಂದರೆ ಸಮ್ಯಗ್ಧ್ಯಾನ. ಈ ಸಂಧ್ಯಾಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಶರೀರದ ಅಂಗೋಪಾಂಗಗಳನ್ನು ಬಲಿಷ್ಠವಾಗಿಯೂ, ಪವಿತ್ರವಾಗಿಯೂ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಸಂಕಲ್ಪವಿದೆ. ಮೂರು ಅನಾದಿ ತತ್ವಗಳ ಸತ್ಯಜ್ಞಾನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಆದರ್ಶವಿದೆ. ಮನಸ್ಸನ್ನು ವಿಶಾಲಗೊಳಿಸಿ ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಪರಮಾತ್ಮನ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಅನುಭೂತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಕಾಮನೆಯಿದೆ. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಜೀವನವನ್ನು ವೇದಾದೇಶಕ್ಕನುಸಾರವಾಗಿ ನಡೆಸಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲವಿದೆ.
ಇಂತಹ ಆದರ್ಶಜೀವನ, ಆಸ್ತಿಕಜೀವನ ನಮ್ಮದಾದರೆ, ಸುಖ-ಶಾಂತಿಗಳು ಬಾಳಿಗಿಳಿದು ಬರುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ. ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಮರೆಯದೆ, ಜೀವಾತ್ಮನನ್ನು ತೊರೆಯದೆ, ಭೌತಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ಪರಿಶುದ್ಧಿಯ ಉನ್ನತಸ್ತರಕ್ಕೇರಿಸಿ, ಶಾಂತಿಯನ್ನನುಭವಿಸುವ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಡುವ ಕ್ರಿಯೆ ಈ ಸಂಧ್ಯಾ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಶಕ್ತ್ಯಾನುಸಾರ ವೇದಾಧ್ಯಯನ, ವೇದಾಧ್ಯಾಪನ ಮಾಡುತ್ತಾ ಹೋಗುವುದರಿಂದ ಬೌದ್ಧಿಕ-ಮಾನಸಿಕ-ಆತ್ಮಿಕಶಕ್ತಿಗಳು ಅರಳುತ್ತಾ ಹೋಗುವುದರಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸಂದೇಹವೂ ಇಲ್ಲ. ಈ ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ಗೃಹಸ್ಥ, ವಾನಪ್ರಸ್ಥ, ಸಂನ್ಯಾಸೀ ನಾಲ್ವರಿಗೂ ಅನಿವಾರ್ಯ
ದೇವಯಜ್ಞ
ಸತ್ಸಂಗ ಮತ್ತು ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರ ಕರ್ಮಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದು ದೇವಯಜ್ಞ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ, ಅಗ್ನಿ ಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಅಗ್ನಿಗೆ ನೀಡುವ ತ್ಯಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಸಂಧ್ಯಾಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗಾಯತ್ರಿ ಮಂತ್ರದೊಂದಿಗೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಮಾಡಲು ಕೆಲವು ನಿಯಮಗಳಿವೆ. ವಿಧಿ - ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಈ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡುವುದರಿಂದ 'ದೇವಋಣ' ಮುಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವ ಈ ಯಜ್ಞವನ್ನು 'ದೇವಯಜ್ಞ' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾವು, ಅತ್ತಿ, ಅರಳಿ, ನೇರಳೆ ಮತ್ತು ಶಮಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಏಳು ಮರಗಳನ್ನು ಹವನ ಮಾಡಲು ಬಳಸುವುದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಹೋಮ - ಹವನವು ಶುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಸಕಾರಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ರೋಗಗಳು ಮತ್ತು ದುಃಖಗಳು ಮಾಯವಾಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಗೃಹಸ್ತ ಜೀವನವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಪಿತೃಯಜ್ಞ
ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ಕಾರ್ಯಗಳೇ ಶ್ರಾದ್ಧಾ. ಮತ್ತು ಈ ಕಾರ್ಯದ ಮೂಲಕ ತಾಯಿ, ತಂದೆ ಮತ್ತು ಗುರುಗಳನ್ನು ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸುವ ಮಾರ್ಗವೇ ತರ್ಪಣ. ವೇದಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ಶ್ರಾದ್ಧಾ - ತರ್ಪಣವು ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರನ್ನು, ಪೋಷಕರನ್ನು ಮತ್ತು ಆಚಾರ್ಯರನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ಭಾವನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಆಯಾ ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಂತಾನವು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ 'ಪಿತೃ ಋಣ' ಮುಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ.
ಭೂತಯಜ್ಞ
ಈ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಭೂತ ಯಜ್ಞ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮಾನವ ದೇಹವು ಪಂಚ ಮಹಾಭೂತಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ತೋರುವುದು ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಅವರಿಗೆ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ನೀರನ್ನು ನೀಡುವುದನ್ನು ಭೂತ ಯಜ್ಞ ಅಥವಾ ವೈಶ್ವ ದೇವ ಯಜ್ಞ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಅಡುಗೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರವನ್ನು ಬೇಯಿಸುವಾಗ ಅದರಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾಗವನ್ನು ತೆಗೆದು ಅಗ್ನಿಗೆ ನೀಡಬೇಕು. ನಂತರ ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಸುಗಳಿಗೆ, ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಾಗೆಗಳಿಗೆ ನೀಡಬೇಕು. ಇದನ್ನು ವೇದ-ಪುರಾಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಭೂತ ಯಜ್ಞ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿ ಅಗ್ನಿಗೆ ಆಹಾರವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವುದರಿಂದ ನಾವು ಪಂಚಭೂತಗಳಿಗೆ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡಿದಷ್ಟು ಪುಣ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುತ್ತದೆ.
ಮನುಷ್ಯಯಜ್ಞ
ಮನುಷ್ಯಯಜ್ಞ ಎಂದರೆ ಅತಿಥಿಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು. ಅಂಗವಿಕಲರು, ಮಹಿಳೆಯರು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ತಪಸ್ವಿಗಳು, ವೈದ್ಯರು ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ರಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದು ಅತಿಥಿ ಯಜ್ಞ. ಇದು ಸನ್ಯಾಸ ಆಶ್ರಮವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸದ್ಗುಣ. ಇದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕರ್ತವ್ಯ.
Comments